İşyerinde Mobbing: Haklarınız ve Başvuru Yolları
Günümüzde işyerinde mobbing (psikolojik taciz) giderek daha fazla gündeme gelmekte ve çalışanlar üzerinde olumsuz etkiler bırakmaktadır. Mobbing, bir çalışanın işyerinde sistematik olarak baskı, yıldırma, dışlama ya da aşağılanma gibi davranışlara maruz bırakılmasıdır. Bu yazıda, işyerinde mobbing karşısında çalışanların hakları, başvurabilecekleri yasal yollar ve korunma yöntemleri üzerinde duracağız.
Mobbing Nedir?
Mobbing, bir işyerinde kişiyi işten soğutmak, verimini düşürmek ya da istifaya zorlamak amacıyla uygulanan sistematik davranışlardır. Mobbing, sürekli tekrarlanan ve kişinin itibarını zedeleyen davranışlar bütünü olarak tanımlanır. Bu davranışlar, fiziksel şiddet içermese de psikolojik zarar verici özellik taşır ve kişiyi derin bir stres altına sokabilir.
Mobbing davranışları arasında şunlar bulunabilir:
- Çalışanın sürekli eleştirilmesi ya da yaptığı işin değersiz gösterilmesi
- İş dışında sosyal olarak dışlanması veya alay edilmesi
- Sürekli olarak ağır iş yükü ya da değersiz işler verilmesi
- Rutin görevlerinin engellenmesi veya yetkilerinin sınırlandırılması
Mobbing Karşısında Haklarınız
Türk hukukunda mobbing, çeşitli kanunlar aracılığıyla düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, çalışanın işyerinde psikolojik taciz görmesi halinde hangi haklara sahip olduğunu belirtir:
- İş Kanunu: İş Kanunu’na göre, işverenin çalışanlarına sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sunma yükümlülüğü vardır. Mobbing, iş sağlığına zarar verdiği için işverenin bu yükümlülüğüne aykırıdır.
- Türk Borçlar Kanunu: Kanun, işverenin çalışanlarına karşı “gözetim borcu” altında olduğunu belirtir. Bu bağlamda, işverenin çalışanlarını mobbinge karşı koruma yükümlülüğü vardır.
- Anayasa: Anayasa’da düzenlenen “kişinin maddi ve manevi varlığını koruma” hakkı, mobbinge karşı çalışanları koruyan temel düzenlemelerden biridir.
Mobbinge Maruz Kaldığınızda Başvurabileceğiniz Yollar
Mobbinge maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, haklarınızı arayabileceğiniz bazı yasal yollar mevcuttur:
- İşyerinde Şikayet Yolu: Öncelikle, mobbing uygulayan kişi ya da kişileri işyerindeki yetkili birimlere (insan kaynakları, üst yönetim) şikayet edebilirsiniz. Büyük şirketlerde mobbinge yönelik özel prosedürler bulunabilir.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet: Mobbing durumunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurarak yaşadığınız durumu bildirebilir ve inceleme yapılmasını talep edebilirsiniz. Bakanlık, işyerinde gerekli incelemeleri yaparak durumu değerlendirebilir.
- Dava Açma: Mobbing nedeniyle fiziksel ya da psikolojik zarar görmeniz durumunda, iş mahkemesine başvurarak tazminat davası açabilirsiniz. Mobbing sonucunda işten ayrıldıysanız, kıdem tazminatı ve işçilik alacaklarınızı talep etme hakkınız da bulunmaktadır.
- Alo 170 Hattı: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın “Alo 170” hattını arayarak mobbing bildiriminde bulunabilirsiniz. Bu hat, işyerinde mobbing dahil olmak üzere birçok işçi sorununu çözümlemek amacıyla kurulmuştur.
Mobbing Karşısında Kendinizi Korumanın Yolları
Mobbingle mücadelede en önemli adımlardan biri, bu davranışları belgelendirmektir:
- E-posta, Mesaj ve Yazılı Belgeler: Mobbinge dair kanıt niteliğinde olabilecek her türlü e-posta, mesaj ya da yazılı belgeyi saklamanız önemlidir.
- Tanıklar: Çalışma arkadaşlarınızın yaşadığınız duruma tanık olması durumunda, bu kişilerin ifadeleri de süreci destekleyici bir nitelik taşıyabilir.
- Psikolojik Destek: Mobbing, çalışan üzerinde duygusal ve psikolojik yıpranma yaratabilir. Bu nedenle profesyonel destek almak, süreci daha sağlıklı yönetmenize yardımcı olabilir.
Sonuç
Mobbing, işyerinde oldukça ciddi bir sorun olup, çalışanların psikolojik sağlığını etkileyen zararlı bir davranıştır. Çalışanlar, mobbing karşısında haklarını bilerek yasal yollarla kendilerini koruyabilir. Haklarınızı bilmek, mobbinge karşı güçlü bir savunma oluşturmanın ilk adımıdır.