İşten çıkarılma, çalışanlar için ekonomik ve psikolojik olarak zorlayıcı bir süreçtir. Bu süreçte, çalışanların en çok merak ettiği konulardan biri de tazminat haklarıdır. İşten çıkarılma durumunda çalışanların hangi haklara sahip olduğu, kıdem ve ihbar tazminatlarının nasıl hesaplandığı gibi soruları bu yazıda ele alacağız.
1. Kıdem Tazminatı Nedir ve Kimler Hak Kazanır?
Kıdem tazminatı, en az bir yıl süreyle aynı işyerinde çalışmış olan bir çalışanın, işten çıkarılması veya belirli haklı nedenlerle kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda işveren tarafından ödenen bir tazminattır. Bu tazminata hak kazanabilmek için:
- İşveren tarafından işten çıkarılmış olmak,
- Çalışanın kendi isteğiyle haklı bir nedenle (örneğin, sağlık sorunları veya işverenin ahlaka aykırı davranışları) işten ayrılması gerekir.
Ancak emeklilik, askerlik veya kadın çalışanlar için evlilik nedeniyle işten ayrılma durumunda da kıdem tazminatına hak kazanılır.
2. İhbar Tazminatı Nedir ve Ne Zaman Alınır?
İhbar tazminatı, işçinin veya işverenin iş sözleşmesini feshetmeden önce belirli bir süreyi bildirme zorunluluğunu yerine getirmediği durumlarda ödenir. İşveren işçiyi ihbarsız işten çıkarırsa veya işçi işten ayrılacağını önceden bildirmezse ihbar tazminatı doğar. Bildirim süresi, işyerinde çalışılan süreye bağlı olarak değişir:
- 6 aydan az çalışanlar için 2 hafta,
- 6 aydan 1.5 yıla kadar çalışanlar için 4 hafta,
- 1.5 yıldan 3 yıla kadar çalışanlar için 6 hafta,
- 3 yıldan fazla çalışanlar için ise 8 hafta.
Bu sürelere uymadan yapılan işten çıkarma veya ayrılma durumunda ihbar tazminatı ödenir.
3. İşe İade Davası Nedir ve Kimler Açabilir?
İş Kanunu’na göre, işçinin iş güvencesinden yararlanması ve işe iade davası açabilmesi için işyerinde en az 30 çalışan olması ve işçinin o işyerinde en az 6 ay süreyle çalışmış olması gerekir. Haksız yere işten çıkarıldığını düşünen çalışanlar, işe iade davası açarak işlerine geri dönmeyi veya işverenin belirli bir tazminat ödemesini talep edebilirler. Dava açma süresi, işten çıkarılma tebliğinden itibaren 1 aydır.
4. Hangi Durumlarda İşten Çıkarılma Tazminatsız Olur?
Bazı durumlarda, işveren, işçiyi tazminat ödemeden işten çıkarabilir. Bu durumlar, İş Kanunu’nda işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları olarak tanımlanmıştır ve örnek olarak şunları içerir:
- İşyerinde hırsızlık yapma veya güveni kötüye kullanma,
- İşe geç kalma, sık sık devamsızlık yapma,
- İşyerinde kavga etme, işveren ya da çalışma arkadaşlarına hakaret etme,
- İşe gelirken alkollü veya uyuşturucu madde etkisinde olma.
Bu gibi durumlar, işverenin işçiyi tazminatsız olarak işten çıkarabilmesine olanak tanır.
5. İşten Çıkarılma Durumunda Haklarımı Nasıl Arayabilirim?
İşten çıkarılma durumunda haklarını aramak isteyen çalışanlar, öncelikle bir iş hukuku avukatından destek alarak gerekli yasal yolları öğrenebilirler. Kıdem ve ihbar tazminatları ile ilgili bir anlaşmazlık durumunda, İş Mahkemesi’ne başvurmak mümkündür. Ayrıca, arabuluculuk süreci de zorunlu hale getirilmiştir; bu nedenle dava açmadan önce bir arabulucuya başvurmak gerekmektedir.
Sonuç
İşten çıkarılma süreci, çalışanlar için zorlayıcı olabilir. Ancak, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işe iade gibi yasal haklar sayesinde bu süreçte güvence altında olmak mümkündür. Eğer işten çıkarıldığınızda haklarınızla ilgili sorularınız varsa veya bir anlaşmazlık yaşıyorsanız, bir iş hukuku uzmanından destek alarak en doğru adımları atabilirsiniz.